Delhi CM Arvind Kejriwal Arrested: જો કેજરીવાલ રાજીનામું નહીં આપે તો દિલ્હીમાં રાષ્ટ્રપતિ શાસન લાદી શકાય? જાણો શું કહે છે કાયદો
ગુરુવારે એન્ફોર્સમેન્ટ ડિરેક્ટોરેટ (ED)ની ટીમે દારૂ કૌભાંડ કેસમાં મુખ્યમંત્રી અરવિંદ કેજરીવાલની ધરપકડ કરી હતી. આવી સ્થિતિમાં સવાલ એ છે કે ધરપકડ બાદ કેજરીવાલ રાજીનામું આપશે? તેઓ જેલમાં જશે તો પણ મુખ્યમંત્રી રહેશે. જો આમ થશે તો શું તેમના માટે સરકાર ચલાવવી સરળ રહેશે કે પછી દિલ્હીમાં રાષ્ટ્રપતિ શાસન લાદવામાં આવશે? તેમના જવાબો જાણો.
ગુરુવારે એન્ફોર્સમેન્ટ ડિરેક્ટોરેટ (ED)ની ટીમે દારૂ કૌભાંડ કેસમાં મુખ્યમંત્રી અરવિંદ કેજરીવાલની ધરપકડ કરી હતી. ધરપકડ બાદ સુપ્રીમ કોર્ટ શુક્રવારે સવારે AAPની અરજી પર સુનાવણી કરશે. આ સાથે AAP કાર્યકર્તાઓ દેશભરમાં આનો વિરોધ કરશે. આ મામલે અનેક સવાલો ઉઠી રહ્યા છે. જેમ કે ધરપકડ બાદ હવે કેજરીવાલ રાજીનામું આપશે? કેજરીવાલને રાહત મળશે કે પછી તેઓ જેલમાં જશે તો પણ મુખ્યમંત્રી રહેશે.
જો આમ થશે તો શું તેમના માટે સરકાર ચલાવવી સરળ રહેશે? કેજરીવાલની ધરપકડ બાદ એવી ચર્ચા છે કે દિલ્હીમાં રાષ્ટ્રપતિ શાસન લાદવામાં આવી શકે છે. હવે ચાલો જાણીએ આ સવાલોના એક પછી એક જવાબ.
કેજરીવાલ રાજીનામું આપશે?
કાનૂની નિષ્ણાત અને સુપ્રીમ કોર્ટમાં પ્રેક્ટિસ કરી રહેલા વકીલ વિનીત જિંદલનો દાવો છે કે કાયદા અનુસાર અરવિંદ કેજરીવાલ જ્યાં સુધી દોષિત ઠેરવવામાં ન આવે ત્યાં સુધી તેઓ દિલ્હીના સીએમ પદ પરથી રાજીનામું આપવા માટે બંધાયેલા નથી. લોકોનું પ્રતિનિધિત્વ અધિનિયમ, 1951, ગેરલાયકાતની જોગવાઈઓની રૂપરેખા આપે છે, પરંતુ પદ પરથી દૂર કરવા માટે દોષિત ઠરાવવું જરૂરી છે. તેનો અર્થ એ છે કે તે દોષિત છે તે સાબિત કરવું પડશે.
LGની ભૂમિકા અંગે, કેજરીવાલને CM રહેવા માટે જેલમાંથી રાહતની જરૂર પડશે, અથવા LG દિલ્હીનું શાસન સંભાળી શકે છે અને કલમ 239AA હેઠળ સરકારને સસ્પેન્ડ કરવામાં રાષ્ટ્રપતિને સામેલ કરી શકે છે.
લેફ્ટનન્ટ ગવર્નર કલમ 239AB હેઠળ રાષ્ટ્રપતિ શાસન માટે ‘બંધારણીય તંત્રની નિષ્ફળતા’ને વાજબી ઠેરવી શકે છે, જે સંભવિત રીતે કેજરીવાલના રાજીનામા તરફ દોરી જાય છે અને કેન્દ્ર સરકારને દિલ્હી પર નિયંત્રણ મેળવવાનો નિર્દેશ કરે છે.
કેજરીવાલ માટે જેલમાંથી સરકાર ચલાવવી કેટલી મુશ્કેલ હશે?
વર્તમાન મુખ્યમંત્રી માટે રાજીનામું નૈતિક વિકલ્પ હોઈ શકે છે. વધુમાં, મુખ્ય પ્રધાન અમુક પરવાનગીઓ સાથે જેલમાંથી શાસન કરી શકે છે, જેમ કે કેબિનેટની બેઠક યોજવી, જેલ મેન્યુઅલ અનુસાર અને કોર્ટની મંજૂરી સાથે ફાઈલો પર સહી કરવી.
જો કે જેલમાં રહીને સરકાર ચલાવવી સરળ નહીં હોય. વ્યવહારિક રીતે કહીએ તો, આમાં ઘણી મુશ્કેલીઓ હશે. તેઓ વીડિયો કોન્ફરન્સિંગ દ્વારા કેબિનેટ મીટિંગ કરી શકે છે, પરંતુ જેલ પ્રશાસન આમાં મહત્વની ભૂમિકા ભજવશે. આવી મીટિંગ માટે તેઓએ જેલ પ્રશાસનની પરવાનગી લેવી પડશે. જો વહીવટીતંત્ર પરવાનગી નહીં આપે તો આ શક્ય નહીં બને.
શું લાદવામાં આવશે રાષ્ટ્રપતિ શાસન?
કાયદા મુજબ જો કોઈ સરકારી અધિકારી જેલમાં જાય તો તેને સસ્પેન્ડ કરવાનો નિયમ છે, પરંતુ રાજકારણીઓ માટે આવું કંઈ સ્પષ્ટ નથી. આ રીતે જો મુખ્યમંત્રી રાજીનામું નહીં આપે તો દિલ્હીમાં રાષ્ટ્રપતિ શાસન લાગુ થઈ શકે છે. હવે આપણે સમજીએ કે રાષ્ટ્રપતિ શાસન ક્યારે લાદવામાં આવે છે. બંધારણની કલમ 356 કહે છે, જો બંધારણીય તંત્ર નિષ્ફળ જાય અથવા તેમાં કોઈ વિક્ષેપ આવે તો કોઈપણ રાજ્યમાં રાષ્ટ્રપતિ શાસન લાદી શકાય છે. આ માટે બે બાબતોને આધાર તરીકે લઈ શકાય. પ્રથમ, જ્યારે સરકાર બંધારણ મુજબ સરકાર ચલાવવા માટે સક્ષમ નથી. બીજું, જ્યારે રાજ્ય સરકાર કેન્દ્ર સરકારની સૂચનાઓનો અમલ કરવામાં નિષ્ફળ જાય છે.
રાષ્ટ્રપતિ શાસન લાદવામાં આવે ત્યારે કેબિનેટનું વિસર્જન કરવામાં આવે છે અને રાજ્યની સત્તા રાષ્ટ્રપતિ પાસે આવે છે. તેમના આદેશ પર રાજ્યપાલ, મુખ્ય સચિવ અને અન્ય પ્રશાસકો અથવા સલાહકારોની નિમણૂક કરવામાં આવે છે.